نگاه کوتاه

 در چند دهه اخیر تکنولوژی مدرن اطلاعات بر موقعیت و عملکرد بسیاری از جوامع، سازمانها و افراد اثرات قابل ملاحظه‌ای گذاشته و به موازات پیشرفتهای شگرفی که در این زمینه بوجود آمده است، سرنوشت جوامع، سازمانها و افراد هر روز بیش از گذشته به این فناوری مدرن گره می خورد .بدیهی است که در چنین موقعیتی ،شناخت تاثیرات فناوری اطلاعات اهمیت فزاینده ای یافته است .با توجه به این واقعیات باید گفت که فناوری اطلاعات یکی از عوامل مهم محیطی به شمار می آید که بر موقعیت ، عملکرد و سرنوشت جوامع، سازمانها و افراد اثرات جدی می گذارد.
● مقدمه
بحث در مورد تاثیر فناوری اطلاعات بر افراد، سازمانها و جامعه موضوع تازه‌ای نیست و از ابتدای پیدایش و گسترش فناوری اطلاعات این موضوع مورد بحث قرار گرفته است.
هنوز هم افرادی وجود دارند که معتقدند بشر به وسیله تکامل تکنولوژی تهدید شده است. ما در یک ارتباط حیاتی با تکنولوژی قرار داریم. با وجود این، باید در مورد اثرات آن بر خود به عنوان افراد و به عنوان اعضای سازمانها و جامعه آگاه باشیم.
بدین جهت در ادامه این نوشتار تاثیر فناوری اطلاعات بر سازمانها، افراد و جامعه بحث خواهد شد.
● سازمانها و فناوری اطلاعات
استفاده از رایانه و فناوری اطلاعات برخی از تغییرات را در سازمانها ایجاد کرده است. این تغییرات در حوزه هایی مثل ساختار، اقتدار، قدرت، محتوای شغل، سلسله مراتب شغلی کارکنان، نظارت و شغل مدیران دیده می شود. خلاصه ای از این مباحث در ادامه توضیح داده می شود.
● سلسله مراتب سازمانی
فناوری اطلاعات برای افزایش بهره‌وری و کارایی ، حیــــطه کنترل گسترده‌تر و کـــاهش تعداد متخصصان را مجاز می‌داند. فناوری اطلاعات به سازمانها اجازه می دهد تــا دانش متخصصان را تحت کنترل درآورد و نیاز به تخصصــهای فنی را در سازمان کاهش می دهد. این منطقی است کــه پس از اینکه سطــــوح مــدیریتی در سازمانها کمتر شد، در آن ســـازمانها به مدیران صفی و ســـتادی کمتری نیاز خواهد بود. این روند بیشتر به وسیله پدیده کاهش یا کوچک شدن اندازه مدیریت میانی نمایان می‌شود.
● نسبت کارکنان یقه آبی به کارکنان یقه سفید
با جایگزین شدن رایانه‌ها به جای شغلهای دفتری، از آنجایی که نیاز به متخصصان سیستم‌های اطلاعاتی بیشتر می‌شود، نسبت کارکنان یقه سفید به یقه آبی در چنین سازمانهایی بیشتر می‌شود.
● واحدهای ویژه
تغییر دیگر در ساختار سازمانی، امکان ایجاد یک مرکز تکنولوژی، یک مرکز تجارت الکترونیک، یک بخش سیستم‌های پشتیبانی تصمیم و یا یک بخش سیستم‌های هوشمند است. بدین ترتیب واحدهای ویژه ای جهت مدیریت اطلاعات و فناوری اطلاعات در سازمان ایجاد می‌شود.
● تمرکز قدرت یا اختیار
اینکه آیا استفاده گسترده فناوری اطلاعات منجر به تمرکز یا نبود تمرکز در عملیات کسب و کار و مدیریت خواهد شد یا نه ممکن است به فلسفه مدیریت عالی بستگی داشته باشد. هر چه میزان کنترل و تاثیر کارکنان رده پایین سازمان بر فرایند تصمیم گیری در سازمان بیشتر باشد، می‌توان نتیجه گرفت که تمرکز در سازمان کمتر شده است و اگر با بکارگیری فناوری اطلاعات در سازمان ،میزان کنترل و تاثیر مدیران بر فرایند تصمیم بیشتر شود،تمرکز بیشتر خواهد بود.بنابر این نمی‌توان در این مورد یک الگوی مشخص و واضح ارائه داد‌.
● قدرت و موقعیت
با توجه به اینکه اطلاعات یک منبع قدرت است، با ورود سیستم های اطلاعاتی در سازمان میزان اطلاعات تحت کنترل افراد تغییر خواهد کرد و بدین ترتیب قدرت افراد (قدرت ناشی از اطلاعات) تغییر خواهد کرد.
● محتوای شغل
یکی از اثرات فناوری اطلاعات بر محتوای برخی مشاغل هم در سازمانهای دولتی و هم در سازمانهای خصوصی است. تغییرات در محتوای شغل هنگامی رخ می‌دهد که کار طراحی مجدد شود و از آنجایی که با ورود و توسعه فناوری اطلاعات ،ماهیت برخی از فعالیتهای سازمان تغییر می‌کند، طراحی مشاغل تغییر کرده و به تبع آن محتوای شغل نیز تغییر خواهد کرد.
● تغییرات در شرایط احراز شغل و آموزش
با توجه به اینکه فعالیت با فناوری اطلاعات،فنون جدید کاری را می‌طلبد، شرایط احراز شغل و آموزش کارکنان نیز بدبن دلیل تغییر خواهد کرد.زیرا مهارتهای سابق کارکنان پاسخگوی این نیازها نخواهد بود.
● تغییرات در نظارت
این حقیقت که کار کارکنان به صورت خطی (online) انجام و به صورت الکترونیک ذخیره می شود، احتمال و امکان نظارت بیشتر را فراهم می کند. فناوریهای اطلاعات در واقع وسیله ای برای تسهیل کنترل و نظارت هستند.
● تاثیر بر جابه‌جایی شغلی
یک مبحث جالب توجه تحرک شغلی یا جابه‌جایی شغلی است. امروزه شما می توانید در یک وب سایت مقدار پولی را که به یک شغل در هر مکانی پرداخت می شود را پیدا کنید. استفاده از ویدئو کنفرانس برای مصاحبه ها و عاملان یا نمایندگان هوشمند برای یافتن شغلها و کارکنان جدید، احتمالا ترک خدمت کارکنان را افزایش می دهد.
● تاثیرات دیگر فناوری اطلاعات بر سازمان
▪ فناوری اطلاعات احتمالا تاثیرات زیر را نیز بر سازمان خواهد داشت.
▪ اتوماسیون تصمیمات عادی.
▪ نیاز کمتر به تخصص برای برخی تصمیمات.
▪ اتکای کمتر به متخصصان برای حمایت از مدیران عالی.
▪ قدرت و اختیار دادن به سطوح میانی و پایین مدیریت به خاطر پایگاههای دانش .
▪ تصمیم گیری به وسیله کارکنان غیر مدیریتی.
▪ توزیع مجدد قدرت میان مدیران و انتقال قدرت به پایین سازمان.
▪ پشتیبانی الکترونیک از تصمیمات پیچیده ( وب سایت، عاملان هوشمند، سیستم‌های پشتیبانی تصمیم).
برخی مدیران گزارش می دهند که کامپیوتر به آنها زمان بیشتری می دهد تا به بیرون از دفتر کارشان بروند و بیشتر در جریان امور قرار بگیرند. آنها همچنین دریافتند که آنها می توانند زمان بیشتری برای فعالیتهای برنامه ریزی صرف کنند. جنبه دیگر چالش مدیریت در توانایی فناوری اطلاعات در حمایت از فرایند تصمیم گیری قرار دارد. فناوری اطلاعات می تواند فرایند تصمیم گیری و حتی سبکهای تصمیم گیری را تغییر دهد. برای مثال جمع آوری اطلاعات برای تصمیم گیری خیلی سریعتر صورت خواهد گرفت. عاملان یا نمایندگان هوشمند وب محور می توانند محیط را بررسی و اطلاعات را تفسیر کنند. روندهای فناوری اطلاعات زمان مورد نیاز برای کامل کردن هر گام در فرایند تصمیم گیری را کاهش می دهد.
تاثیر احتمالی دیگر بر روی شغل مدیران می تواند تغییر در الزامات رهبری باشد. چیزی که به طور عمومی ویژگیهای خوب رهبری محسوب می شود، ممکن است با استفاده از فناوری اطلاعات به طور قابل ملاحظه ای تغییر داده شود. برای مثال هنگامی که ارتباطات رودر رو یا چهره به چهره به وسیله پست الکترونیک و کنفرانس کامپیوتری جایگزین می‌شود، ویژگیهای رهبری که به ظاهر و لباس نسبت داده می‌شود، حداقل می شود.
● کار و فناوری اطلاعات
سیستمهای اطلاعاتی به راههای مختلف بر افراد تاثیر می گذارند. چیزی که برای یک فرد مزیت است، برای دیگری ممکن است این چنین نباشد. برخی شیوه هایی که فناوری اطلاعات ممکن است افراد، ادراکات و رفتارشان را تحت تاثیر قرار دهند، در این بخش از نوشتار بررسی خواهند شد.
● تاثیر بر رضایت شغلی
اگر چه برخی شغلها ممکن است به وسیله فناوری اطلاعات به طور اساسی خیلی غنی شوند، شغلهای دیگر ممکن است خیلی تکراری و کمتر رضایت بخش بشوند.
برای مثال در ابتدای سال ۱۹۷۰، محققان پیش بینی کردند که سیستم‌های اطلاعاتی مبتنی بر کامپیوتر نظر یا رای مدیریتی را در تصمیم گیری کاهش می دهند و بنابراین مدیران ناراضی ایجاد می کنند.
● فاقد صفات انسانی کردن
یک انتقاد غالب در مورد سیستم‌های پردازش داده های سنتی، اثر منفی بالقوه آنها بر شخصیت ( فردیت) افراد است. آنها فعالیتهایی را که کامپیوتری می شوند را فاقد صفات انسانی و فاقد شخصیت می‌کنند. برخی از افراد احساس می‌کنند که به خاطر کامپیوتری شدن فاقد هویت و صفات انسانی هستند. از طرف دیگر برخی افراد آن‌قدر به وب معتاد می شوند که فعالیتهای روزمره و منظمشان را در محل کار یا خانه از قلم می اندازند و مشکلات سازمانی و اجتماعی جدیدی ایجاد می کنند.
● اثرات روانی
اگر افراد تشویق شوند تا از محل زندگی‌شان خرید کنند و در همانجا کار کنند، اثرات روانی بدی مثل افسردگی و تنهایی به‌وجود می آید. در بعضی از کشورها، این طبیعی است که بچه ها در خانه از طریق فناوری اطلاعات به مدرسه بروند، اما فقدان تماس و ارتباط اجتماعی می تواند توسعه‌های اخلاقی، شناختی و اجتماعی شان را آسیب بزند.
● تشویش اطلاعاتی
یکی از تاثیرات منفی عصر اطلاعات اضطراب یا تشویش اطلاعاتی است.
دیگر اشکال تشویش اطلاعاتی عبارتند از:
۱) تشویش در مورد ناتواناییهایمان در نگهداری حجم داده ها.
۲) تشویش در مورد کیفیت اطلاعات در دسترس بر روی وب. این اطلاعات اغلب به روز نیستند و ناقص هستند.
۳) منابع «برخط» زیاد.
۴) تشویش در مورد اینکه خیلی خوب آگاهی داده نمی شود یا خیلی دیر آگاهی داده می شود.
بین ۶۰ تا ۸۰ در صد افرادی که اطلاعات خاصی را بر روی وب جستجو می کنند، نمی توانند آنچه را که می خواهند پیدا کنند. این مسئله همچنین بر تشویش اطلاعات می افزاید. زیرا هنگامی که داده ها خیلی زیاد باشند، تفاوت بین داده و اطلاعات و حقیقت و دانش، مبهم می شود. برای برخی کاربران اینترنت، تشویش از حجم بیش از اندازه اطلاعات ناشی می شود که ممکن است بی خوابی، خواب کم یا ناکافی را موجب شود.
تاثیر بر ایمنی و سلامتی
رایانه‌ها و سیستم‌های اطلاعاتی بخشی از محیط شغل هستند که ممکن است به‌طور معکوسی بر ایمنی و سلامتی افراد اثر بگذارند. در ادامه این اثرات را مطرح می کنیم:
الف) استرس شغلی
افزایش در حجم کار و یا مسئولیتها می تواند استرس شغلی را افزایش دهد.اگرچه رایانه ای کردن به سازمانها به وسیله افزایش بهره وری سود می رساند، همچنین موجب افزایش حجم کاری نیز می شود. برخی کارکنان احساس می کنند که در حجم بیشتری از کار غوطه ور شده اند و احساس تشویش در مورد شغل و عملکردشان می‌کنند. این احساسات تشویش می تواند به طور معکوسی بر بهره وری کارکنان تاثیر بگذارد. مدیران می توانند به وسیله توزیع مجدد حجم کار میان تعداد بیشتری از کارکنان استرس شغلی ناشی از این مسئله را کاهش دهند.
ب) نمایش تصویری
ظهور ترمینال‌های نمایش تصویری می‌تواند بر بینایی افراد تاثیر منفی بگذارد.
ج) آسیبهای ناشی از فشار کارهای تکراری
یکی ازدیگر خطرات بالقوه ایمنی و سلامت، آسیبهای ناشی از فشار کارهای تکراری مثل کمر درد، کشش ماهیچه در مچ دست و انگشتهاست که این نوع از آسیبها مربوط به استفاده بلند مدت از صفحه کلید است.
اجتماع و فناوری اطلاعات
تاثیرات اجتماعی فناوری اطلاعات می‌تواند خیلی گسترده و وسیع باشد. این بخش چندین تاثیر نمایان را بررسی می‌کند:
▪ فرصتهایی برای افرادمعلول
انسجام تکنولوژی‌های هوش مصنوعی مثل تشخیص بصری وگفتاری در درون کامپیوترها و بویژه در درون سیستمهای اطلاعاتی وب محور، می تواند فرصتهای استخدام جدیدی را برای افراد معلول ایجاد کند.برای مثال آنهایی که نمی‌توانند تایپ کنند قادر هستند تا از کیبورد صـــــدایی ( Voice-Operated) استفاده کنند و آنهایی که نمی توانند مسافرت کنند، می توانند در خانه کار کنند.
▪ پیشرفتهایی در حفظ سلامتی
فناوری اطلاعات پیشرفتهای مهمی در حفظ سلامتی در دامنه ای از تشخیص بهتر و سریعتر تا تحقیق و توسعه داروهای جدید، برای مراقبت دقیقتر بیماران بد حال داشته است.
▪ مبارزه با جرائم دیگر و کاربردها
کاربردهای کامپیوتر می تواند به راههای مختلف به جوامع سود برساند. در اینجا به برخی از این کاربردها اشاره می شود. برای مثال:
ـ هشداردهنده‌های الکترونیک و کامپیوترها از حجم ترافیک در برخی شهرها می‌کاهند.
ـ تصویر پردازی الکترونیک توان جستجو برای بچه های گم شده را ارتقا می دهد.
● نتیجه گیری
با توجه به موضوعات مطرح شده درنوشتار حاضر ،می‌توان اینگونه نتیجه گرفت که فناوری اطلاعات بر تمامی ابعاد و جوانب سازمانها تاثیرات شگرفی می‌گذارد و مدیران سازمانها جهت اداره کارا و اثربخش سازمان ملزم به توجه به مسائل مرتبط با فناوری اطلاعات هستند. چه در غیر اینصورت محکوم به فنایند. در مورد تاثیر فناوری اطلاعات بر جامعه نیز ‌باید اذعان داشت که فناوری اطلاعات با خود فرصتها و تهدیدات بی‌شماری را به همراه آورده است. نهایتا اینکه افراد جامعه نیز به عنوان عنصری از جوامع و سازمانها به شدت تحت تاثیر فناوری اطلاعات قرار دارند.

برگرفته از سایت Vista.ir

رئوس مطالب

 تقسیم بندی عصر های مختلف – نظریه پیتر دراکر-ویژه گی های اقتصادی دوره های مختلف- اقتصاد دیجیتالی    Digital Economy – ویژه گی های اقتصاد دیجیتالی – روند های اصلی اقتصاد دیجیتال – برخی از شاخص های اقتصاد دانش پایه – تقسیم بندی دارایی های شرکت  – عوامل موثر در دارایی های نامشود – جامعه اطلاعات – نظریه جریان آزاد اطلاعات – ابعاد جامعه اطلاعاتی  – رایجترین معیارهای جامعه اطلاعاتی  – عوامل موثر بر جهانی شدن – شاخص های جامعه اطلاعاتی – شاخص های جامع اطلاعاتی – طبقه بندی کشورها از نظر فناوری اطلاعات – مدل های شناسایی اکولوژی – اکولوژی سازمان – ۳C Model – مدل توربان -مدل فشارها – تعریف بازار – رقبا – اقتصاد جهانی شدن – اثرات جهانی شدن بر کسب و کار – تغییرات حاصل از جهانی شدن – استراتژی سازمان ها در محیط رقابت بین المللی – تغییر بافت نیروی کار – برخی از مشاغل مرتبط با فناوری اطلاعات- مشتری محوری -فشارهای اجتماعی – فشارهای فناوری – فشارهابر کسب و کار و واکنش عملکردی سازمان -نقش فناوری اطلاعات در پاسخ به فشارها – تعاریف فناوری اطلاعات- ابعاد فناوری اطلاعات – بعد فناوری – کاربردها – بعد منابع انسانی – بعد مدیریت –  بعد قوانین و مقررات و روش ها – تعاریفی ازمفهوم فناوری اطلاعات – ویژه گیهای فناوری اطلاعات – فناوری اطلاعات و تغییر – کارآفرینی و فناوری اطلاعات – کارآفرینی دیجیتال – مشکلات کنونی اجتماعی – اهمیت فناوری اطلاعات در هزاره سوم – روشهای معمول ارزیابی- منافع حاصل از فناوری اطلاعات – روشهای ارزیابی در فناوری اطلاعات –  رویکرد ۵ بعدی کارت امتیاز متوازن  – چالشهای مدیریت درارتباط با  فناوری اطلاعات – نکاتی که مدیران در رابطه با فناوری اطلاعات باید توجه داشته باشند. – نگرش مدیران به فناوری اطلاعات و سرمایه گذاری در آن – دهکده جهانی Global Village – مراحل تحول نظام ارتباطی تمدن بشری از دیدگاه مک لوهان – کارکردهای اینترنت  – طبقه بندی کاربردهای اینترنت – فضای مجازی درگاه ورود به دنیای جدید Cyberspace- ظهور رسانه های نوین و دیدگاه های اساسی در بررسی مفهوم تعامل – رسانه های اجتماعی Social Media – ویژه گیهای رسانه های اجتماعی – رسانه های اجتماعی – تجارت و بازاریابی – مزایای بازاریابی اجتماعی SMN – انواع رسانه های اجتماعی – آسیب شناسی شبکه های اجتماعی –  شبکه های اجتماعی  Scocial Networks – شکاف دیجیتالی Digital Divide – تمهیدات کاهش شکاف دیجیتالی – شکاف دانشی – شکاف دیجیتالی – سازمان چیست؟ – ابعاد سازمان ها از دیدگاه ریچارد دفت – مفاهیم و مولفه ها در ساختار سازمانی – مینزبرگ و ساختار سازمانی – بخش بندی سازمان ها از دیدگاه مینزبرگ – مبانی گروه بندی در سازمان – انواع پیکره بندی مینتزبرگ – نیروهای کششی در ۵ بخش سازمان -ساختار ساده  – دیوانسالاری  بروکراسی ماشینی- بروکراسی حرفه ای  – ساختار بخشی – ساختار ویژه ادهوکراسی یا موقت- مدل های مختلف پیکره بندی ساختار سازمان- مقایسه طرح های ساختاری – شکل های سازمانی نوین – سازمان های پارندی – سازمان های شبکه ای – سازمان های بدون مرز – سازمان های شبدری – عدم برداشت اشتباه از سازمان های مجازی  – تعابیری از  سازمان مجازی – تعاریف سازمان مجازی  – ویژه گیهای کلی سازمان های مجازی  –  ویژه گیهای سازمان مجازی در ۶ محور و مدل – نمایش پیوستاری انواع ادارات مجازی – مزایای سازمان های مجازی  – معایب سازمان های مجازی  – ویژه گیهای سازمان های مجازی – عوامل متفاوت بودن سازمان های مجازی- ویژه گی مشترک سازمان های مجازی – مزایا و معایب ادارات مجازی – راهبردهای لینداتی رایس در ادارات مجازی – تفاوت بین ساختار مجازی و سنتی – کار از دور دورکاری   Teleworking- شیوه های مختلف دورکاری- شیوه های مختلف دورکاری از دیدگاه سیسکو- مزایای دور کاری – مشکلات دورکاری – اثرات مثبت  دورکاری بر روی افراد  – اثرات منفی  دورکاری بر روی افراد  – اثرات دورکاری بر روی سازمان ها – اثرات دورکاری بر روی جامعه  – اثرات دورکاری بر روی محیط اجتماعی  – اثرات دورکاری بر روی کسب و کار بین المللی  – تکنولوژی های دور کاری  – عوامل موثر بر دورکاری  – چارچوب کار از راه دور – استراتژی آینده دور کاری در جوامع اطلاعاتی – نمونه مشاغلی که امکان دورکاری دارند – تنظیم چارچوب های دورکاری  – سازمان های تی شکل – اتحاد استراتژیک    Strategic Alliance – اتحاد Alliance – اتحاد استراتژیک – دلایل تشکیل اتحاد استراتژیک – مزیت های اصلی  اتحاد استراتژیک – دلایل تشکیل اتحاد استراتژیک  بر اساس شکل سازمانی  – دلایل تشکیل اتحاد استراتژیک  بر اساس نحوه انتخاب شرکا – دلایل تشکیل اتحاد استراتژیک  بر اساس محصول  – مراحل شکل گیری یک اتحاد Stages Alliance Formation  – اتحاد چه چیزی برای شرکت ها یا سازمان ها به ارمغان می آورد.  – ارزیابی از خود قبل از رسیدن به ضرورت اتحاد – مهاجرت دانش The Migration of Knowledge- تاثیر IT بر روی اتحاد Impact of IT on Alliance – تاریخجه اتحاد بدون مالکیت مشترک – تاثیر IT بر روی سازمان ها Effect of IT on Organization   – مدل عمومی تاثیر فناوری اطلاعات بر روی سه سطح – مدل تخصصی تاثیر فناوری اطلاعات پارسونز

دانلود جزوه تحلیلی طراحی سازمان های متناسب با عصر اطلاعات دکتر اصغر صرافی زاده